De herverkiezing van Donald Trump in het Witte Huis zet de geesten in Europa op scherp, en met tientallen leiders die in Boedapest bijeenkomen, hebben ze de perfecte kans om erover te praten.
Trumps eerste ambtstermijn zorgde voor een dramatische verslechtering van de betrekkingen. Hij was boos dat de Europese landen niet meer betaalden voor hun eigen veiligheid.
Hij was woedend over het Amerikaanse handelstekort met Europa. En op beide punten leek hij bijzonder woedend op EU-grootmacht Duitsland. Vraag dat maar aan de Duitse ex-kanselier Angela Merkel.
Dus wat zal het toekomstige presidentschap van Trump voor het continent betekenen? En in het bijzonder voor Oekraïne?
De Oekraïense Volodymyr Zelensky is in de Hongaarse hoofdstad voor een bijeenkomst van de Europese Politieke Gemeenschap. Het was het geesteskind van de Franse president Emmanuel Macron en werd gelanceerd na de grootschalige invasie van Oekraïne in Oekraïne als praatcafé om gezamenlijk continentale uitdagingen aan te pakken.
De angst hier is dat de nieuwe Amerikaanse regering de stroom Amerikaanse militaire hulp naar Kiev zal vertragen of zelfs stoppen. De VS zijn de grootste donor van Oekraïne geweest. Verreweg. En Europa zal moeite hebben om de achterstand in te halen.
Donald Trump pochte in het verleden dat hij de oorlog met Rusland in één dag kon beëindigen. Wat niet duidelijk is, is of hij wil dat Oekraïne wint.
De Europese leiders, met name de Britse premier Sir Keir Starmer, Macron en de Duitse bondskanselier Olaf Scholz, hebben herhaaldelijk beloofd Oekraïne te steunen.
Zelenski zal hen donderdag oproepen trouw te blijven aan hun woord.
Het ziet er op zijn zachtst gezegd uitdagend uit voor Kiev.
Niet alleen is de toekomst van de Amerikaanse militaire hulp nu onzeker, er bestaat ook een vraagteken bij de op één na grootste donor van Oekraïne, Duitsland. De uit drie partijen bestaande coalitieregering viel woensdag laat ineen.
Bovendien is de gastheer van de bijeenkomst donderdag niemand minder dan de Hongaarse Trump-enthousiaste premier, Viktor Orban. Ook bekend om zijn nauwe banden met Moskou, zijn onwil om sancties op te leggen aan Rusland en om zelfverdedigingswapens aan Oekraïne te leveren.
Hij heeft de EU herhaaldelijk opgeroepen om een “onvoorwaardelijk en onmiddellijk staakt-het-vuren” tussen Oekraïne en Rusland te eisen. Dit gaat in tegen de aandrang van de westerse bondgenoten van Oekraïne tot nu toe dat Kiev zijn eigen voorwaarden zou moeten dicteren.
Orban beschrijft dat Donald Trump zich in wat hij zijn ‘pro-vredeskamp’ noemt, bevindt.
Dat gezegd hebbende, hopen president Zelensky en anderen die donderdag in Boedapest waren, de vriendschappelijke betrekkingen met de nieuwe regering-Trump zo lang mogelijk te onderhouden.
De vooral uitbundige felicitaties van de Europese leiders op de sociale media maakten dat overduidelijk. Maar Trump zal weten dat de meesten van hen de voorkeur gaven aan zijn Democratische rivaal voor het presidentschap, Kamala Harris.
Er werd altijd voorspeld dat de verkiezingsrace in de VS spannend zou zijn, en EU-functionarissen houden vol dat ze beter voorbereid zijn op Trump 2.0 dan in 2016, toen ze verrast werden.
Maar het isolationisme van Donald Trump baart Europa nog steeds grote zorgen.
Het continent kijkt voor veiligheid naar de VS. Dat gebeurt al sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog. Het zoekt bescherming tegen Russisch expansionisme en hulp bij de verdediging van Oekraïne. Het probleem is: Trump is geen fan (en dat is beleefd uitgedrukt) van de NAVO, de transatlantische militaire alliantie.
Handel is een andere zorg, vooral voor de EU.
De VS zijn hun grootste handelspartner. Maar Donald Trump is protectionistisch. Hij houdt ervan om importheffingen op te leggen, zegt hij.
Dit is slecht nieuws voor de toch al trage economieën van Europa. Zoals het exportafhankelijke Duitsland, met zijn noodlijdende auto-industrie. De Europese Commissie zegt dat ze bereid is, indien nodig, vergeldingsmaatregelen te nemen, maar liever niet het pad van de handelsoorlog met Trump bewandelt.
Eenheid is een ander minpuntje. Trump zou met zijn America First-beleid, vergelijkbaar met de Russische Vladimir Poetin en Xi Jinping uit China, die hun eigen nationalistische agenda’s op het wereldtoneel pushen, liever niet tegenover een sterk, verenigd Europa staan. Verdeel en heers is hun voorkeur.
Viktor Orban is niet de enige grote Trump-fan hier. Dat geldt ook voor de premier van Slowakije, en tot op zekere hoogte ook voor de premier van Italië. Ze neigen naar Donald Trump op een manier die hen onderscheidt van de meeste anderen.
Brussel maakt zich zorgen over het feit dat andere EU-lidstaten zich nu mogelijk haasten om goede bilaterale betrekkingen met Donald Trump veilig te stellen, ten koste van de eenheid. Het blok wordt zwakker.
Maar een EU-diplomaat met wie ik sprak, die vroeg om niet bij naam genoemd te worden om vrijuit te kunnen spreken, gelooft dat het tegenovergestelde ook waar zou kunnen zijn.
“Wij in Brussel gevreesd over de Brexit destijds”, vertelde hij me.
“We dachten dat andere lidstaten Groot-Brittannië de EU-deur uit zouden volgen. Maar het omgekeerde gebeurde. De EU-landen zijn door het Brexit-proces meer met elkaar versmolten. Donald Trump zou hetzelfde effect op ons kunnen hebben. Breng ons dichter bij elkaar. Dwing ons om zelfredzamer te zijn.”
Vlak voor de Amerikaanse verkiezingsdag verklaarde de Poolse premier Donald Tusk, zelf een voormalig groot figuur in Brussel, op X: “De toekomst van Europa hangt niet langer af van de presidentsverkiezingen in de VS, maar vooral van Europa zelf.”
Misschien. Of misschien niet.
Een andere, nogal bange denkrichting onder traditionele politici in Europa is dat deze overwinning voor Donald Trump een impuls zou kunnen zijn voor rechtse nationalisten veel dichter bij huis.
Europese populisten die zijn overtuiging delen dat zij de ware stem van de kiezers zijn: boos over de economie, over immigratie, over de toestand van hun respectieve landen en die nu verandering eisen.
